Sabit Oranlar Kanunu

Bir bileşiği oluşturan elementlerin kütleleri arasında belli bir oran vardır. Bu orana  sabit oran ya da kütlece birleşme oranı denir. Kütlece birleşme oranı bileşikler için sabittir, değişmez. Sabit oranlar kanunu 1799 yılında Joseph Proust tarafından bulunmuştur.  Joseph Proust Sabit oranlar kanunu “Bir bileşiği oluşturan elemntlerin kütleleri arasında basit tamsayılarla ifade edilen bir oran vardır.” şeklinde ifade etmiştir.

Not: Sabit oranlar yasası bileşiklere uygulanır.

Not: Element veya karışımlar için sabit oranlar yasası uygulanamaz.

Bir mol atomun veya molekülün kütlesine mol kütlesi denir. Eğer atomsa, atom kütlesi; molekülse molekül kütlesi ifadesi kullanılır.

Atom kütleleri genelde sorularda verilir. Ancak belli başlı elementlerin atom kütlelerini bilmemiz bizim faydamıza olacaktır.

Bazı elementlerin atom kütleleri;

H: 1 g /mol

N: 14g/mol

O: 16g/mol

Al: 27 g/mol

S: 32 g/mol

Bir bileşiğin sabit oranını bileşikteki atomun(elementin) sayısı ile  mol kütlesini çarpıp oranlayarak bulabiliriz. Ne demek istediğimizi XaYb bileşiği için  gösterelim;

XaYb  bileşiği için sabit oranı bulalım.

mX/mY =X in sayısı * X in atom kütlesi / Y nin saysı * Y nin atom kütlesi

XaYb nin sabit oranı

Örnek: H2O  bileşiğinin kütlece birleşme oranı nedir?(H:1 O:16)

Çözüm;

mH/mO= 2.H /1.O = 2*1/1*16 = 2 /16  = 1/8  çıkar.

mH/mO= 1/8

Not: Sabit oranların toplamı bileşiğin kütlesini verir. (Kütlenin korunumu kanunundan)

mH/mO= 1/8  sabit oranına göre H2O nun kütlesi 9 gramdır.

Yani 9 gram H2O oluşturabilmek için  8 gram O  ve 1 gram H olmalıdır.

Sabit oranlar kanunu çözümlü kimya soruları için tıklayınız.

Örnek: Al2S3 bileşiğinin kütlece birleşme oranı nedir?(Al:27 S32)

Çözüm;

mAl /mS = 2*Al / 3*S = 2*27/3*32 = 9/16

mAl /mS =9/16

25 gram Al2S3 bileşiği elde edebilmek için 9 gram Al  ve 16 gram S  gerekmektedir. Bulmuş olduğumuz kütlece birleşme oranı  sabittir eğer bir bileşik oluşturmak istersek bu sabit oranların katlarında  AL ve S   elementlerinden almamız gerekir.

.

Sabit oranlar Kanunu(Sabit oran) hesaplama yöntemleri

Bir bileşiğin sabit oranını veya kütlece birleşme oranını farklı veriler yardımıyla bulabiliriz. Bu konuyla ilgili olarak sorularda karşımıza çıkabilecek  örnekleri aşağıda sizler için derledim.

1. Atom kütleleri yardımıyla sabit oranı bulabiliriz.

Fe2O3 bileşiğinin sabit oranı nedir? (Fe:56 O: 16)

Örnek: mFe/mO = 2.Fe/3.O = 2.56/3.16 =  7/3 çıkar.

2. Atom kütleleri oranı yardımıyla sabit oranı bulabiliriz.

Fe2O3 Bileşiğinin atom kütleleri oranı Fe/O = 7/2 olduğuna göre kütlece birleşme oranı nedir?

Atom kütleleri oranını atom kütlesi gibi düşünüp bileşikteki atomun sayısı ile çarpılıp oranlayarak sabit oranı buluruz.

Örnek: mFe/mO = 2.Fe/3.O = 2.7/3.2 = 7/3   çıkar

3.Kütlece yüzde yardımıyla sabit oranı bulabiliriz.

Kütlece yüzde verilmişse direkt yüzdeler oranlanarak sabit oran bulunur.

Örnek: Fe2O3 bileşiğinde kütlece %70 Fe elementi bulunduğuna göre bileşiğin sabit oranı kaçtır?

Not: Bütün bileşiklerin tamamı  %100 dür.

Çözüm; Fe2O3 bileşiğinin %70 i Fe ise   (%100 -%70 =%30 diğer element tir.) yani  %30 O dur.

mFe/mO = 70/30  =7/3 çıkar.

4. Sabit oranı bilinen bir bileşikten atom kütleleri oranı bulunur, bulunan atom kütlesi oranı ile de sabit oran bulunabilir. (Bunu sorularda Sabit oranı verilen bileşikle ilgili değil de başka bir bileşik için bilgi isteniyorsa kullanacağız. Kısaca soruda iki farklı bileşik varsa kullanacağız.)

Örnek : X2Y3 bileşiğinin kütlece birleşme oranı X/Y = 4/3 tür. Buna göre 36 gram X2Y5 bileşiği elde etmek için kaçar gram X ve Y alınmalıdır?

Soruya baktığımızda iki farklı bileşik var X2Y3 ve X2Y5  o halde soru bize diyor ki sabit oran bilinen bileşikten atom kütleleri oranını bul, bulmuş olduğun atom kütleleri oranı ile de diğer bileşiğin sabit oranını bul diyor.

X2Y3 için sabit oran X/Y = 4/3

2.X= 4 —–>X= 2

3.Y= 3——–>Y=1  Atom kütleleri oranını bulduk X2Y5 te yerine koyalım

X2Y5 için     sabit oranı hesaplayalım    mX/mY = 2.X/5.Y = 2.2/5.1 = 4/5  çıkar.

X______+______Y———–>X2Y5

4_____________5______4+5=9 GR bileşik (Kütlenin korunumundan )

?_____________?_______9*4KAT= 36 GR  O halde bütün sabit oranların 4KAT ı alınır.

4*4KAT_______5*4KAT

16grX__________20 grY   gereklidir.

Sabit Oranlar Kanunu  Çözümlü Sorular

1. N2O3 bileşiğinin sabit oranı nedir?(N:14 O:16)

Çözüm;

Bileşiği oluşturan elementlerin sayısı ile  atom kütlelerini çarpıp oranlarsak sonuca ulaşırız.

mN/mO = 2.N/3.O = 2.14/3.16 =  7/12

2. X2Yn bileşiğinin kütlece birleşme oranı mX/mY= 7/20 olduğuna göre n kaçtır?(X:14)

Çözüm;

mX/mY= 2.X/n.Y

7/20 = 2.14/n.16

n=5 çıkar

3. XY2 Bileşiğinin atom kütleleri oranı X/Y = 3/4 olduğuna göre kütlece birleşme oranı nedir?

Çözüm;

Soruya baktığımızda atom kütleleri oranı verilmiş; atom kütleleri oranını atom kütlesi olarak alabileceğimizi yukarıda 2. maddede belirtmişitik.

mX/mY= X/2.Y  = 3/2.4= 3/8  çıkar.

4. SO3 bileşiğinde kütlece %60 O elementi bulunduğuna göre bileşiğin sabit oranı kaçtır?

Çözüm;

Not: Bütün bileşiklerin tamamı  %100 dür.

100-60 = %40  S elementi vardır.

Yüzdeleri oranlayarak sabit oranı bulabileceğimizi yukarıda 3 madde de belirttik

mS/mO = 40/60 = 2/3 cıkar.

5. XY3 bileşiğinin kütlece birleşme oranı X/Y = 1/9 tür. Buna göre 51 gram X2Y5 bileşiği elde etmek için kaçar gram X ve Y alınmalıdır?

Çözüm;

Soruya baktığımızda iki farklı bileşik var XY3 ve X2Y5 o halde soru bize diyor ki sabit oran bilinen bileşikten atom kütleleri oranını bul, bulmuş olduğun atom kütleleri oranı ile de diğer bileşiğin sabit oranını bul diyor.

XY3 için sabit oran X/Y = 1/9

X= 1

3Y= 9  —-> Y=  3  çıkar.

Yukarıda bulmuş olduğumuz atom kütleleri oranını  X2Y5  bileşiğinde kullanarak X2Y5 in sabit oranını bulabiliriz.

X2Y5 için sabit oran;

mX/mY = 2.X/5.Y = 2.1 /5.3=  2/15 çıkar

X______+______Y———–>X2Y5

2_____________15______2+15=17 GR bileşik (Kütlenin korunumundan )

?_____________?_______17*3KAT= 51GR  O halde bütün sabit oranların 3KAT ı alınır.

2*3KAT_______15*3KAT

6grX__________45 grY   gereklidir.

Sabit oranlar kanunu çözümlü kimya soruları için tıklayınız.

Sabit oranlar kanunu  kullanılarak yapılan kimyasal hesaplamalar soru çeşitleri için tıklayınız.

Kimden: Esma

İliniz: Ankara

Kaçıncı Sınıfsın?:Lise 2

Soru: Kükürt trioksit bileşiğinde kükürdün okside oranı 2/3’dür. Buna göre 40 gram kükürt trioksit kaç gram kükürt içerir?

Soru Formu URL’si: https://www.kimyali.com/kimya-sorusu-sor/

Çözüm;

Soru da sabit oran ve miktar verilmisse sabit oran ile miktar arasindaki kat bulunur. Sabit orandaki miktarlar ayni kat ile carpilir.

Sabit oranlarin toplami bilesigin kutlesini verir.

S        +            O———–> SO3

2                     3              5

?                     ?              5*8kat=40

2*8kat         3*8kat

16 gram kukurt icerir.

Kimden: Esma

İliniz: Ankara

Kaçıncı Sınıfsın?:Lise 2

Soru: Bir miktar H2 ve 32 gram O2 ile su vermek üzere birleştiğinde 2,8 gram H2 artıyor. Başlangıçtaki H2 kaç gramdır?

Soru Formu URL’si: https://www.kimyali.com/kimya-sorusu-sor/

Çözüm

H2                 +                O2————-> H2O

2 gr                                32 gr

32 gram O2 harcanirken 2 gramda  H2  harcanmistir. 2,8 gram da artan H2 var. Ohalde baslangicta 4,8 gr H2 vardir

CaS bileşiğinin kütlece birleşme oranı mCa/mS = 5/4 tür. 15 gr Ca ve 16 gram S nin tepkimesinden enfazla kaç gram CaS bileşiği elde edilir?

A) 24    B) 27     C ) 31     D)32                 E)36

Çözüm;

Soruda sabit oran ve girenlerin miktarları verilmişse sabit oran ile verilen miktarların arasındaki KAT a bakılır. Küçük kat a göre işlem yapılır.

Sabit oranlar toplamı bileşiğin kütlesini verir.

Bu ve buna benzer soruları yapamıyorum dersen kimyasal hesaplamalar konu anlatımını inceleyebilirsiniz.

15                   16

Ca      +           S ———-> CaS

5*3Kat         4*4kat            9 (5+4)

Küçük kat  3KAT  bütün sabit oranların 3 katını alırız.

15                   16

Ca      +           S ———-> CaS

5*3Kat         4*3kat            9 (5+4)*3kat

15gr               12 gr                  27gr

27 gr gram bileşik oluşurken  4 gram Y artar X biter

Cevap B

Kimden: Kadir

İliniz: Erzurum

Kaçıncı Sınıfsın?:TYT – AYT

Soru: 18 gram Mg den en fazla kaç gram MgS elde edilir?

Soru Formu URL’si: https://www.kimyali.com/kimya-sorusu-sor/

Çözüm;

Soruyu çözebilmek için MgS bileşiğinin kütlece birleşme oranını buluruz.

mMg/mS=24/32=3/4 çıkar

Sabit Oranlar toplamı bileşiğin kutlesidir.(3+4=7 gr)

3 gr Mg ile 7 gr MgS oluşursa

18 gr Mg ile x

___________________

x=42 gr MgS oluşur.

Kimden: Hilal

İliniz: İstanbul

Kaçıncı Sınıfsın?:Lise 2

Soru: X3H4 bileşiğinin 10 gramında 1 gram hidrojen bulunmaktadır.Buna göre X’in atom ağırlığı kaçtır? (H=1g/mol)

Soru Formu URL’si: https://www.kimyali.com/kimya-sorusu-sor/

Çözüm;

X3H4 bileşiğinin 10 gramında 1 gram hidrojen bulunmaktaysa 9 gramı X tir.

X3H4 bileşiğinin kütlece birleşme oranı;

mX/mH= 3.X/4.H = 9/1 = 3.X/4.1= 9/1

Kimden: Elif

İliniz: Manisa

Kaçıncı Sınıfsın?:Lise 2

Soru: 25 gr SO3 bileşiği elde edebilmek için kaç gr. kükürt kaç gr. oksijen kullanılmalıdır?

Soru Formu URL’si: https://www.kimyali.com/kimya-sorusu-sor/

Çözüm;

Soruyu çözebilmek için SO3 bileşiğinin sabit oranını bulmak gerekir.

mS/mO = S/3.O = 32/3.16 = 2/3 çıkar

Sabit oranların toplamı bileşiğin kütlesini verir.

Soruda verilen miktar ile sabit oranlar arasındaki kata bakılır. Butun sabit oranlar aynı kat ile çarpılır.

S_______+_______O——->SO3
2_______________3______5

?_______________?______5*5KAT= 25 GR

2*5KAT=10gr______3*5KAT=15 gr

10 gram kükürt   15 gram oksijen kullanılmalıdır.

Kimden: Muhammet

İliniz: Aksaray

Kaçıncı Sınıfsın?:10. Sınıf

Soru: FeS2 bileşiğinde Fe/S kütlece oranı 7÷8 dır.
Buna göre, 40 g S nin tepkimesinden en çok kaç g FeS2 elde edilir?

Soru Formu URL’si: https://www.kimyali.com/kimya-sorusu-sor/

Çözüm;

Soruda verilen miktar ile sabit oran arasındaki Kat ı buluruz ve bütün sabit oranların aynı KAT ını alarak sonuca ulaşırız.

Kütlenin korunumu kanunundan sabit oranların toplamı  bileşiğin kütlesini verir.

Fe______+______S————–>FeS2

7______________8__________15

?____________8*5KAT=40 gr___?

Fe=  7*5KAT =35 gram

FeS2= 15*5KAT=75 gram

75 gram FeS2 oluşur.

Kimden: Cihan

İliniz: Bitlis

Kaçıncı Sınıfsın?:Lise 2

Soru: XY2 bileşiğinin kütle e %60’ı Y elementidir.
Buna göre 30gram XY2 bileşiği elde etmek için kaç gram Y elementi gerekir?

Soru Formu URL’si: https://www.kimyali.com/kimya-sorusu-sor/

Çözüm;

Soruyu çözebilmek için sabit oranı bulmamız gerekiyor. Sabit oran veya kütlece birleşme oranını  elementlerin kütlece yüzdelerini oranlayarak buluruz. Ayrıca bileşiğin tamamı %100 dür.Bu bileşiğin %60 ı Y ise %100-%60 = %40 ı X tir.

mX/mY=40/60=2/3 tür.

Sabit oranların toplamı bileşiğin kütlesini verir.

Soruda verilen kütle ile sabit oran arasındaki KAT bulunur.  Bütün sabit oranlar aynı kat ile çarpılarak sonuca  ulaşılır.

X_______+_______Y———-> XY2

2_______________3_______5

?_______________?______5*6KAT=30 gram

X=2*6KAT=12 gram X gereklidir.

Y=3*6KAT=18 gram Y gereklidir.